درس اول مقدمه نیما می گوید : “وزن صدای احساسات و اندیشه های ماست. مردم با صدا زودتر به ما نزدیکی می گیرند … هرکس اختیار خودش را دارد. ما در این جا تعزیه نگرفته ایم که قهرمانان واقعه همه شان منظوم با هم حرف بزنند، فقط مردم قبول نمی کنند و وزن می خواهند.” (نامه به شاملو) اما مدتهاست که گروه بزرگی از شاعران دغدغه ای به نام وزن را رها کرده اند، چیزی که از نظر نیما یک ابزار ناگزیر برای شعر محسوب می شد و معتقد بود…
ادامه مطلبدسته: اوزان شعری
درس دوم چگونه وزن یک شعر را تعیین می کنیم؟
درس دوم · چگونه وزن یک شعر را تعیین می کنیم؟ در تعیین وزن یک شعر باید اصول زیر را با دقت به کار برد: – درست خواندن و درست نوشتن . – تقطیع هجایی ( تقسیم شعر به هجاهای تشکیل دهنده اش ) – تقطیع به ارکان . – اختیارات شاعری و ما بتدریج به تک تک اینها خواهیم پرداخت و پس از این که آموختیم چگونه می توان به صورت نوشتاری و به تدریج شنیداری به وزن یک شعر پی برد و آن را نامگذاری کرد، به عروض…
ادامه مطلبدرس سوم (تقطیع به ارکان)
درس سوم تقطیع به ارکان در درس‌های اول و دوم با مسائلی مثل حرف، هجا، وزن، خط عروضی و تقطیع هجایی آشنا شدیم و دیدیم که برای به‌دست آوردن وزن شعر فارسی باید اول شعر را درست خواند و سپس آن را به خط عروضی نوشت. پس از آن به هجاهای تشکیل دهنده اش تقسیم کرد . برای یاد آوری بهتر، آنچه را که خوانده ایم در بیت‌های زیر عمل می‌کنیم . ز دستم برنمی‌خیزد که یک دم بی تو بنشینم به جز رویت نمی‌خواهم که روی از هیچکس بینم…
ادامه مطلبدرس چهارم تمرین دروس گذشته
درس ۴ تمرین دروس گذشته در درس های اول، دوم و سوم با مسائل مختلف عروض از قبیل هجا، تقطیع هجایی، تقطیع به ارکان، و تطبیق افاعیل عروضی با آنها بحث کردیم. حالا در بیت زیر که از تمرین های درس قبل انتخاب شده است این مسائل را دوره می کنیم . دگران چون بروند از نظر از دل بروند تو چنان در دل من رفته که جان در بدنی ↓ دِ │گَ│ را│ چُن│ بِ│ رَ│ وَن│ دَز│ نَ│ ظَ │رَز│ دِل│ بِ│ رَ│ وَند│ ﮞ ﮞ ─ ─…
ادامه مطلبدرس پنجم(اختیارات وزنی)
کارگاه عروض- درس ۵- اختیارات وزنی همان طور که دیدیم اختیارات زبانی تسهیلاتی در تلفظ واژه ها برای شاعر فراهم می‌آورد تا به ضرورت وزن از آن استفاده کند بدون آن که در وزن تغییری ایجاد شده باشد .در حالی که اختیارات وزنی این امکان را فراهم می آوردکه شاعر تغییرات کوچکی در وزن شعر ایجاد کند. تغییراتی که گوش فارسی زبانان آن را زشت نمی یابد و عیب نمی شمارد. اختیارات وزنی در ساده ترین نوع خود چهار نوع‌اند : ۱- بلند بودن آخرین هجای مصراع ها . هجای…
ادامه مطلبدرس ششم اوزان پرکاربرد
کارگاه عروض درس ۶ اوزان پرکاربرد آنچه که تا امروز آموختیم مارا قادر می سازد که وزن شعر فارسی را به درستی استخر کن همچنین بتوانیم در آثار خود به درستی از آن بهره مند شویم . در این مبحث – پیش از ورود به بحث عروض نیمایی – چند بحث کوچک را که دانستن آنها ، هم برای ورود به عروض نیمایی و هم به طور کلی لازم و ضروری است ، ارائه می کنیم. نام گذاری اوزان : در زبان فارسی گرو های وزنی دارای نام هستند مثلا…
ادامه مطلبدرس هفتم عروض نیمایی
کارگاه عروض درس۷ عروض نیمایی تا اینجا دیدیم که عروض شعر فارسی مبتنی بر نظم و تساوی هجاهای مصراع هاست و طول مصراع ها هم ثابت است این ثابت بودن طول مصراع ها سبب مشکلات زیادی در شعر فارسی شده بود . مثلا اگر هر مصراع شعر از سه فاعلاتن تشکیل شده بود و حرف شاعر به اندازه ی چهار فاعلاتن بود او ناچار می شد یا حرفش را ناقص و ابتر بیاورد یا از گفتن آن چشم پوشی کند یا اینکه فاعلاتن چهارم را به مصراع دیگر منتقل کند…
ادامه مطلبدرس هشتم اوزان چند پایه نیمایی
کارگاه عروض درس ۸- اوزان چندپایه در عروض نیمایی در بحث قبلی درباره‌ی وزنهای تک پایه یا مکررالارکان یا متشابه الارکان در عروض نیمایی بحث کردیم و به مساله‌ی پایان بندی مصراعها که در اوزان تک پایه بسیار مهم است پرداختیم. در این بحث به اوزان چند پایه می‌پردازیم. در این وزنها که از تکرار یک پایه یا رکن عروضی پدید نمی‌آیند خطر غلطیدن به بحر طویل گویی وجود ندارد جز در جاهایی که اشاره خواهیم کرد. بحر طویلها معمولا از وزنهای تک پایه تولید می‌شوند. چیزی که درباره‌ی اوزان…
ادامه مطلبدرس نهم استفاده از دو وزن در شعر
درس 9 استفاده از دو وزن یا بیشتر در یک شعر . تمرین. ابیات زیر را تقطیع هجایی نوع اختیار استفاده شده در آنها را معین کنید و سپس آنها را تقطیع به ارکان نمایید. ۱- آرزو را و حسد را مده اندر دل جا گر همی خواهی تا خانه به ماران ندهی آ │ ر ِ| زو│ را│ و│ حَ│ سَد│ را│ مَ │ د ِ │ هَن│ دَر│ دِل │ جا │ ─ ں──ںں──ںں ─ ─ ─ ─ گر│ هَ │می│خا │ هی │تا │ خا│ ن ِ│…
ادامه مطلبدرس دهم چند سوال درباره عروض
کارگاه عروض درس دهم چند سوال آیا استفاده از اختیار قلب در بحر مضارع اخرب مکفوف مجاز است؟ طبق قواعد عروض کلاسیک و مطابق یکی از اختیارات آن، گاهی و در پایه‌های عروضی خاصی، بنابر ضرورت وزن، شاعر مجاز است که یک هجای بلند و یک هجای کوتاه کنار هم را جابه‌جا کند، یعنی اجازه دارد (–U) را به (U–) تبدیل کند و برعکس. این اختیار شاعری را “قاعده‌ی قلب” یا “اختیار قلب” می‌نامند. به‌جز در بحر ترانه (رباعی) که این جابه‌جایی منجر به دو شاخه‌ی اصلی وزن و تعدادی…
ادامه مطلب